WatchGujarat વર્ષ 2020 માં દેશ અને દુનિયામાં સૌથી વધુ ઇંતેજારી કોરોના વાઇરસની રસીનેને લઈને છે. ડિસેમ્બર-19 માં ચાઈનાના વુહાન શહેરમાંથી દુનિયામાં ફેલાયેલા કોરોના વાયરસે સ્વાસ્થ્ય અને આર્થિક ઇમર્જન્સી જેવી સ્થિતિ ઉભી કરી છે. અત્યાર સુધી અનેક દેશોમાં કોરોના વાઇરસનો સેકન્ડ વેવ પણ આવ્યો છે. જેમાં વધારે ઝડપથી લોકો કોરોના વાઇરસથી સંક્રમિત થયા છે. પરંતુ હવે કોરોના વાઇરસથી બચવા માટેની વેક્સીન આવી ગઈ છે. યુકે અને અમેરિકામાં કોરોના વેક્સીનના ઇમર્જન્સી ઉપયોગને મંજૂરી આપી દેવામાં આવી છે. જે ઘણા ખારા અંશે રાહતના સમાચાર છે.
કોરોના વેક્સીન અંગે વડોદરા સ્થિત GMERS ગોત્રી કોવિડ હોસ્પિટલના નોડલ ઓફિસર ડો. શીતલ મિસ્ત્રીએ લોકોના મનમાં રહેલા અનેક સવાલોના જવાબ આપ્યા હતા.
સવાલ - કોરોનાની વેક્સિનના 'Emergency Use' માટે મંજૂરી શું છે.
જવાબ - અમેરિકાની સંસ્થા FDA (ફૂડ એન્ડ ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશન) તેના રેગ્યુલેટરી નોર્મને કારણે દુનિયામાં પ્રતિષ્ઠા ધરાવે છે. FDA 564, 664 A અને 564 B નિયમો હતા. 'Emergency Use Authorization'ના કાયદાને વર્ષ 2013 માં મોડીફાય કરવામાં આવ્યો હતો. અને તેનું નામ Pandemic and All-Hazards Preparedness and Reauthorization Act of 2013 (PAHPRA) કરવામાં આવ્યું હતું. જેની માન્યતા વધારે હોવાથી અન્ય દેશો અનુસરે છે.
કોઈ પણ પ્રકારની કેમિકલ, બાયોલોજીકલ, ન્યુક્લિઅર, રેડિયોલોજિકલ અથવાતો મહામારીની સ્થિતિમાં પહોંચી વળવા માટે સેફટી અને રિસ્ક બન્નેને ધ્યાને રાખી દવા અથવા વેક્સિન આપવા માટે 'Emergency Use Authorization' આપે છે. જેમાં એક્સપર્ટ વૈજ્ઞાનિકોનો મત લેવામાં આવે છે.
સવાલ - અત્યારે કઈ કંપનીઓ દ્વારા વેક્સીન તૈયાર કરાઈ છે ? અને તેનું બેઝીક ફોર્મ્યુલેશન શું છે ? કઈ વેક્સિનને મંજૂરી અપાઈ છે ?
જવાબ - દુનિયાભરમાં અંદાજે 187 જેટલી કંપનીઓ કોરોના વાઇરસની વેક્સીન માટે કામ કરી રહી છે. હાલ અલગ અલગ તબક્કામાં વેક્સિનના ટ્રાયલ ચાલી રહ્યા છે. તેમાંથી અમુક વેક્સીન હરીફાઈમાં આગળ છે. તાજેતરમાં Pfizer અને BioNTech વેક્સિનને ઇમર્જન્સી ઉપયોગ માટે પ્રથમ UK અને ત્યારબાદ USA માં એપ્રુવલ આપી દેવામાં આવ્યું છે. Pfizer અને BioNTech કંપની દ્વારા BNT162 2b mRNA (મેસેન્જર RNA) આધારિત જિનેટિક વેક્સીન છે. જે વાઇરસના કોઈ ભાગ (S Protein) બનાવવાનો કોડ ધરાવે છે. શરીરમાં ગયા પછી સેલ mRNA નો ઉપયોગ કરી રીબીઝોમ દ્વારા સ્પાઇક પ્રોટીન ઉતપન્ન કરે છે. જેની સામે શરીરના ઇમ્યુન સેલ એન્ટિબોડી પ્રોડયુઝ કરે છે. અને કામ પતિ ગયા બાદ mRNA નાશ પામે છે.
વેક્સિનને કારણે શરીરના DNA માં કોઈ જ પ્રકારનો ફેર પડતો નથી. આ વેક્સીનના ફોર્મ્યુલેશનમાં mRNA લિપિડ નેનો પાર્ટિકલ (LNP)થી કોટિંગ કરવામાં આવે છે. Pfizer-BioNTech વેક્સિનને -70 ડિગ્રીમાં રાખવી પડે છે. જે પ્રકારની કોલ્ડ ચેન ભારત દેશમાં હયાત નથી. અને આ વેક્સિનને એક વખત કોલ્ડ સ્ટોરેજમાંથી બહાર કાઢ્યા બાદ તેનો ઉપયોગ 5 દિવસમાં કરી લેવો પડે. જેની પ્રતિડૉઝ કિંમત રૂ. 2,700 જેટલી થાય છે. જેની અસરકારકતા 95 ટકા જેટલી નોંધાઈ છે. આ વેક્સીન આપ્યા બાદ ગંભીર પ્રકારની એલર્જીના કેસો નોંધાયા છે.
અમેરિકાની Moderna કંપની દ્વારા mRNA-1273 વેક્સીન પર કામ ચાલી રહ્યું છે. આ વેક્સીન પણ mRNA આધારિત વેક્સીન છે. આ વેક્સીન -20 ડિગ્રી તાપમાન પર સ્ટોર કરવામાં આવે છે. ફ્રિજ ના તાપમાનમાં (2 - 8 ડિગ્રી) 30 દિવસ સુધી સ્ટોર કરી શકાય છે. જેની અસરકારકતા 94.5 ટકા નોંધાઈ છે.
ભારત બાયોટેક (હૈદરાબાદ) દ્વારા 'Covaxin' કિલ્ડ વાઇરસ ફોર્મ્યુલેશન પર તૈયાર કરાઈ છે. 'Covaxin' ભારત માં તૈયાર કરાયેલી પ્રથમ સ્વદેશી વેક્સીન છે. જેનું ક્લિનિકલ ફેઝ -3 ટ્રાયલ હાલ ચાલી રહ્યું છે. ટૂંક સમયમાં તેના પરિણામ સામે આવશે. જે વેક્સીન જાન્યુઆરીના અંત સુધીમાં મળવાની શક્યતા છે.
ઝાયડસ કેડિલાની ZyCOV-D પ્લાસ્મિડ DNA આધારિત વેક્સીન છે. જેનો ફેઝ 3 ટ્રાયલ ચાલુ છે. વેક્સીન જુલાઈ 21 માં આવે તેવી શક્યતા છે જેના પરિણામો ટૂંક સમયમાં સામે આવશે.
AstraZeneca અને સીરમ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઇન્ડિયા (પુના) દ્વારા વાયરલ વેક્ટર આધારિત ફોર્મ્યુલેશન પર 'COVISHIELD' વેક્સીન તૈયાર કરવામાં આવી રહી છે. જેમાં ચિમ્પાન્જીમાં શરદી કરતા એડીનો વાઇરસનો વેક્ટર (વાહક) તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. જેને ChAdOx1 તરીકે ઓળખાય છે. ChAdOx1 માં કોરોનાના S Protein ને પ્રત્યારોપિત કરવામાં આવે છે. આ વેક્સીન આપવાથી શરીરમાં કોરોના Spike Protein સામે એન્ટિબોડી બનશે. જે સંક્ર્મણ રોકશે. જેની કિંમત રૂ. 250 - 300 પ્રતિડૉઝ રહેશે. જેને 2 - 8 ડિગ્રી તાપમાને સ્ટોરી કરવાની રહેશે. જેની અસર ફેઝ - 3 ક્લિનિકલ ટ્રાયલમાં 70 ટકા જેટલી નોંધવામાં આવી છે.
રશિયા દ્વારા વાઇરલ વેક્ટર આધારિત Sputnik V વેક્સીન તૈયાર કરવામાં આવી રહી છે. તે દુનિયાની પ્રથમ રજીસ્ટર્ડ કોવીડ વેક્સીન હોવાનો દાવો કંપની દ્વારા કરવામાં આવી રહ્યો છે. Sputnik V વેક્સિનના પ્રથમ ડોઝમાં Adenovirus 26 નો બીજા ડોઝ માં Adenovirus 5 નો વેક્ટર તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આમ બન્ને ડોઝમાં અલગ અલગ વાઇરસનો વેક્ટર તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. જેથી કોવીશીયુલ્ડ કરતા તેની અસર વધુ થાય તેની સંભાવના છે.
અમેરિકાની Novavax દ્વારા રી કોમ્બિનન્ટ પર્ફ્યૂઝન પ્રોટીન આધારિત વેક્સીન તૈયાર કરાઈ છે. જેમાં મેટ્રિક્સ M નામના કેમિકલનો સહાયક તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. આ વેક્સિનના ત્રીજા તબક્કાના ટ્રાયલના પરિણામોની રાહ જોવાઈ રહી છે.
ભારત સરકારે Novavax, Sputnik V, AstraZeneca સાથે કુલ મળીને 160 કરોડ વેક્સીનના ડોઝ લેવાના કરાર કર્યા છે.
સવાલ - અત્યાર સુધીમાં થયેલા રોગોની વેક્સીન સફળ થવામાં કેટલો સમય લાગ્યો હતો ?
જવાબ - સામાન્ય રીતે વેક્સીન તૈયાર કરવા માટે 10 થી 20 વર્ષ જેટલો સમય લાગતો હોય છે. અત્યાર સુધીમાં શોધાયેલી વેક્સિનના ઇતિહાસ પર એક નજર કરીએ.
વાઇરસ વેક્સીન શોધવામાં લાગેલા વર્ષ
ઇબોલા 5.5 વર્ષ
TB 13 વર્ષ
રોટા વાઇરસ 15 વર્ષ
ચિકનપોક્સ (ઓરી-અછબડા) 28 વર્ષ
યલો ફીવર 20 વર્ષ
હિપેટાઇટિસ B 12 વર્ષ
HPV 20 વર્ષ
સામાન્ય સંજોગોમાં વેક્સીન તૈયાર કરવામાં 10 - 20 વર્ષ સુધીનો સમય લાગતો હોય છે. પરંતુ માનવના ઇતિહાસમાં સંભવિત પ્રથમ વખતે કોરોના વાઇરસની વેક્સિનને સૌથી વધારે ઝડપથી શોધી કાઢવામાં આવી છે. માત્ર 1 વર્ષથી ઓછા સમયગાળામાં તૈયાર કોરોનાની વેક્સિનને હાલ ઇમર્જન્સી ઉપયોગ માટે USA અને UK માં મંજૂરી આપી દેવામાં આવી છે.
સવાલ - કોરોનાની રસી સૌથી ઝડપથી કેવી રીતે શોઘી શકાઈ ?
જવાબ - કોરોના મહામારીને કારણે દુનિયામાં સ્વાસ્થ્ય ઇમર્જન્સી જેવી સ્થિતિનું નિર્માણ થયું છે. તેવા સમયે અત્યાર સુધી વિવિધ વાઈરસ પર કરવામાં આવેલા રિસર્ચનો ઉપયોગ કરી તથા ટેક્નિકલ એડ્વાન્સમેન્ટને કારણે કોરોના વાઇરસની વેક્સીન ઝડપથી શોધવામાં સફળતા મળી છે. કોરોના વેક્સીન તૈયાર કરવામાં સૌથી વધારે મહત્વની ભૂમિકા વાઇરસના 'જિનોમ'ની રહી છે.
અગાઉ ઝીકા વાઇરસની વેક્સીન શોધવા માટે mRNA નો ઉપયોગ થયો હતો . મહામારી પુરી થતા વેક્સિનના સફળ પરીક્ષણ શક્ય ન હતા બન્યા. પરંતુ તે સમયે થયેલા રિસર્ચ કોરોના સમયે કામ લાગ્યા છે. SARS અને MERS ની વેક્સીન શોધવા માટે mRNA ઉપયોગ લેવામાં આવ્યા હતા. જુના રિસર્ચના સંદર્ભ કોરોના કટોકટીના સમયે ખુબ જ ફાયદાકારક નીવડ્યા છે. આમ, mRNA પર 20 વર્ષથી કામ ચાલી રહ્યું છે.
સવાલ - ઇમર્જન્સી ઉપયોગ અંતર્ગત ક્યાં પ્રકારની દવાઓ / વેક્સિનને મંજૂરી આપી શકાય ?
જવાબ - ઇમર્જન્સી ઉપયોગમાં જે રોગ/વાઇરસને ટાર્ગેટ કરવાનો હોય તેની સંભવિત દવાઓ અથવા તો અગાઉ અન્ય રોગમાં વપરાતી અને જે રોગને ટાર્ગેટ કરી રહ્યા છીએ તેમાં ઉપયોગી નીવડવાની પ્રબળ શક્યતાઓ ધરાવતી દવાઓ / વેક્સિનને મંજૂરી આપવામાં આવે છે. ઇમર્જન્સી ઉપયોગમાં લેવાતી દવાઓ / વેક્સિનની વૈજ્ઞાનિકો ચુસ્ત સમીક્ષા કરી તમામ પાસાઓનો વિચાર કરી પરવાનગી આપતા હોય છે.
સવાલ - કોરોનાની વેક્સિનને લઈને લોકોમાં ડરનો માહોલ જોવા મળે છે ? વેક્સીન લેવી કે નહિ તેની અવઢવ અંગે શું કરવું ?
જવાબ - mRNA આધારિત વેક્સીન માનવજાત માટે આશીર્વાદ સમાન છે. ભવિષ્યમાં પણ આ ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરી મહામારીને નાથવા મદદ મળશે. વેક્સિને માનવ ઇતિહાસમાં નવું પ્રકરણ ઉમેર્યું છે. ભવિષ્યમાં મહામારી સમયે વાઇરસના કોઈ ભાગનો જિનેટિક કોડ તૈયાર કરી ટૂંકા સમયમાં રોગની સામે વેક્સીન તૈયાર કરી શકાશે. mRNA શરીરમાં રિએક્શન કરતી હોય છે. અને તેને અલ્ટ્રા કોલ્ડ ચેનમાં રાખવાની જરૂર છે. જે વખત જતા વધુ રિસર્ચ કરી અને આ સમસ્યાનો ઉકેલ આવી શકશે. હાલ તમામ વેક્સીનના સેફટી પ્રોફાઇલની ઝીણવટભરી તપાસ અને વૈજ્ઞાનિક સમીક્ષા બાદ જ તેના ઉપયોગને મંજૂરી આપવું શક્ય બન્યું છે.
સવાલ - કોરોનાની વેક્સિનની કોઈ આડઅસર સામે આવી છે ?
જવાબ - હા, કોરોનાની વેક્સિનની આડઅસર સામે આવી છે. જેમાં એલર્જિક રિએક્શન સામે આવ્યા છે. અગાઉથી જે લોકોને એલર્જીના ગંભીર લક્ષણો જણાતા હોય તેવા લોકોને રિએક્શન આવી શકે છે. સરકારે વેક્સિનેશનની સાથે એલર્જીને પહોંચી વાળવા માટે ADRENALINE BOX અને EpiPen આપવા માટેની વ્યવસ્થા કરવી પડશે.
સવાલ - ગુજરાતમાં કોલ્ડ સ્ટોરેજ ચેન ની વ્યવસ્થા માટે શું તૈયારીઓ છે ?
જવાબ - Pfizer-BioNTech વેક્સિનને -70 ડિગ્રી માં રાખવી પડે તેવી સ્થિતિ છે. ભારત દેશમાં Pfizer-BioNTech વેક્સીન માટે જરૂરી કોલ્ડ ચેઇનનું માળખું નથી. કોલ્ડ ચેઇન માટે અમેરિકાની B Medical Systems કંપનીને ગુજરાતમાં મેન્યુફેક્ચરિંગ માટે મંજૂરી આપવામાં આવી છે. આગામી માર્ચ માસ સુધીમાં કંપની કાર્યરત થશે.
સવાલ - ભારતમાં છેવાડાના માનવી સુધી કોરોના વેક્સીન પહોંચાડવામાં કેટલો સમય લાગી શકે છે ?
જવાબ - ભારત સાથે તમામ વિકાસશીલ દેશોમાં છેવાડાના માનવી સુધી કોરોના વેક્સીન પહોંચાડવી પડકાર જનક કામ છે. પરંતુ તમામ સરકારો તે અંગે કામ કરી રહી છે. ભારતમાં છેવાડાના માનવી સુધી કોરોના વેક્સીન પહોંચાડવી શક્ય છે. તે માટે ખાનગી લોજિસ્ટિક્સ કંપનીને સાથે લઈને ચાલવું પડશે. વેક્સીનને રાખવી, વહેંચવી, કોલ્ડ સ્ટોરેજ ચેન, તેને આપવા માટેના એક્સપર્ટ સહિતના અન્ય પડકારો પણ છે. વેક્સીન આપવાની શરૂઆતથી 2 વર્ષમાં તમામ લોકો સુધી વેક્સીન પહોંચાડી શકાય છે. જો કે તે માટે જરૂરી પૂર્વ તૈયારીઓ યુદ્ધના ધોરણે ચાલી રહી છે.
WatchGujarat વર્ષ 2020 માં દેશ અને દુનિયામાં સૌથી વધુ ઇંતેજારી કોરોના વાઇરસની રસીનેને લઈને છે. ડિસેમ્બર-19 માં ચાઈનાના વુહાન શહેરમાંથી દુનિયામાં ફેલાયેલા કોરોના વાયરસે સ્વાસ્થ્ય અને આર્થિક ઇમર્જન્સી જેવી સ્થિતિ ઉભી કરી છે. અત્યાર સુધી અનેક દેશોમાં કોરોના વાઇરસનો સેકન્ડ વેવ પણ આવ્યો છે. જેમાં વધારે ઝડપથી લોકો કોરોના વાઇરસથી સંક્રમિત થયા છે. પરંતુ હવે કોરોના વાઇરસથી બચવા માટેની વેક્સીન આવી ગઈ છે. યુકે અને અમેરિકામાં કોરોના વેક્સીનના ઇમર્જન્સી ઉપયોગને મંજૂરી આપી દેવામાં આવી છે. જે ઘણા ખારા અંશે રાહતના સમાચાર છે.
કોરોના વેક્સીન અંગે વડોદરા સ્થિત GMERS ગોત્રી કોવિડ હોસ્પિટલના નોડલ ઓફિસર ડો. શીતલ મિસ્ત્રીએ લોકોના મનમાં રહેલા અનેક સવાલોના જવાબ આપ્યા હતા.
સવાલ - કોરોનાની વેક્સિનના 'Emergency Use' માટે મંજૂરી શું છે.
જવાબ - અમેરિકાની સંસ્થા FDA (ફૂડ એન્ડ ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશન) તેના રેગ્યુલેટરી નોર્મને કારણે દુનિયામાં પ્રતિષ્ઠા ધરાવે છે. FDA 564, 664 A અને 564 B નિયમો હતા. 'Emergency Use Authorization'ના કાયદાને વર્ષ 2013 માં મોડીફાય કરવામાં આવ્યો હતો. અને તેનું નામ Pandemic and All-Hazards Preparedness and Reauthorization Act of 2013 (PAHPRA) કરવામાં આવ્યું હતું. જેની માન્યતા વધારે હોવાથી અન્ય દેશો અનુસરે છે.
કોઈ પણ પ્રકારની કેમિકલ, બાયોલોજીકલ, ન્યુક્લિઅર, રેડિયોલોજિકલ અથવાતો મહામારીની સ્થિતિમાં પહોંચી વળવા માટે સેફટી અને રિસ્ક બન્નેને ધ્યાને રાખી દવા અથવા વેક્સિન આપવા માટે 'Emergency Use Authorization' આપે છે. જેમાં એક્સપર્ટ વૈજ્ઞાનિકોનો મત લેવામાં આવે છે.
સવાલ - અત્યારે કઈ કંપનીઓ દ્વારા વેક્સીન તૈયાર કરાઈ છે ? અને તેનું બેઝીક ફોર્મ્યુલેશન શું છે ? કઈ વેક્સિનને મંજૂરી અપાઈ છે ?
જવાબ - દુનિયાભરમાં અંદાજે 187 જેટલી કંપનીઓ કોરોના વાઇરસની વેક્સીન માટે કામ કરી રહી છે. હાલ અલગ અલગ તબક્કામાં વેક્સિનના ટ્રાયલ ચાલી રહ્યા છે. તેમાંથી અમુક વેક્સીન હરીફાઈમાં આગળ છે. તાજેતરમાં Pfizer અને BioNTech વેક્સિનને ઇમર્જન્સી ઉપયોગ માટે પ્રથમ UK અને ત્યારબાદ USA માં એપ્રુવલ આપી દેવામાં આવ્યું છે. Pfizer અને BioNTech કંપની દ્વારા BNT162 2b mRNA (મેસેન્જર RNA) આધારિત જિનેટિક વેક્સીન છે. જે વાઇરસના કોઈ ભાગ (S Protein) બનાવવાનો કોડ ધરાવે છે. શરીરમાં ગયા પછી સેલ mRNA નો ઉપયોગ કરી રીબીઝોમ દ્વારા સ્પાઇક પ્રોટીન ઉતપન્ન કરે છે. જેની સામે શરીરના ઇમ્યુન સેલ એન્ટિબોડી પ્રોડયુઝ કરે છે. અને કામ પતિ ગયા બાદ mRNA નાશ પામે છે.
વેક્સિનને કારણે શરીરના DNA માં કોઈ જ પ્રકારનો ફેર પડતો નથી. આ વેક્સીનના ફોર્મ્યુલેશનમાં mRNA લિપિડ નેનો પાર્ટિકલ (LNP)થી કોટિંગ કરવામાં આવે છે. Pfizer-BioNTech વેક્સિનને -70 ડિગ્રીમાં રાખવી પડે છે. જે પ્રકારની કોલ્ડ ચેન ભારત દેશમાં હયાત નથી. અને આ વેક્સિનને એક વખત કોલ્ડ સ્ટોરેજમાંથી બહાર કાઢ્યા બાદ તેનો ઉપયોગ 5 દિવસમાં કરી લેવો પડે. જેની પ્રતિડૉઝ કિંમત રૂ. 2,700 જેટલી થાય છે. જેની અસરકારકતા 95 ટકા જેટલી નોંધાઈ છે. આ વેક્સીન આપ્યા બાદ ગંભીર પ્રકારની એલર્જીના કેસો નોંધાયા છે.
અમેરિકાની Moderna કંપની દ્વારા mRNA-1273 વેક્સીન પર કામ ચાલી રહ્યું છે. આ વેક્સીન પણ mRNA આધારિત વેક્સીન છે. આ વેક્સીન -20 ડિગ્રી તાપમાન પર સ્ટોર કરવામાં આવે છે. ફ્રિજ ના તાપમાનમાં (2 - 8 ડિગ્રી) 30 દિવસ સુધી સ્ટોર કરી શકાય છે. જેની અસરકારકતા 94.5 ટકા નોંધાઈ છે.
ભારત બાયોટેક (હૈદરાબાદ) દ્વારા 'Covaxin' કિલ્ડ વાઇરસ ફોર્મ્યુલેશન પર તૈયાર કરાઈ છે. 'Covaxin' ભારત માં તૈયાર કરાયેલી પ્રથમ સ્વદેશી વેક્સીન છે. જેનું ક્લિનિકલ ફેઝ -3 ટ્રાયલ હાલ ચાલી રહ્યું છે. ટૂંક સમયમાં તેના પરિણામ સામે આવશે. જે વેક્સીન જાન્યુઆરીના અંત સુધીમાં મળવાની શક્યતા છે.
ઝાયડસ કેડિલાની ZyCOV-D પ્લાસ્મિડ DNA આધારિત વેક્સીન છે. જેનો ફેઝ 3 ટ્રાયલ ચાલુ છે. વેક્સીન જુલાઈ 21 માં આવે તેવી શક્યતા છે જેના પરિણામો ટૂંક સમયમાં સામે આવશે.
AstraZeneca અને સીરમ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઇન્ડિયા (પુના) દ્વારા વાયરલ વેક્ટર આધારિત ફોર્મ્યુલેશન પર 'COVISHIELD' વેક્સીન તૈયાર કરવામાં આવી રહી છે. જેમાં ચિમ્પાન્જીમાં શરદી કરતા એડીનો વાઇરસનો વેક્ટર (વાહક) તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. જેને ChAdOx1 તરીકે ઓળખાય છે. ChAdOx1 માં કોરોનાના S Protein ને પ્રત્યારોપિત કરવામાં આવે છે. આ વેક્સીન આપવાથી શરીરમાં કોરોના Spike Protein સામે એન્ટિબોડી બનશે. જે સંક્ર્મણ રોકશે. જેની કિંમત રૂ. 250 - 300 પ્રતિડૉઝ રહેશે. જેને 2 - 8 ડિગ્રી તાપમાને સ્ટોરી કરવાની રહેશે. જેની અસર ફેઝ - 3 ક્લિનિકલ ટ્રાયલમાં 70 ટકા જેટલી નોંધવામાં આવી છે.
રશિયા દ્વારા વાઇરલ વેક્ટર આધારિત Sputnik V વેક્સીન તૈયાર કરવામાં આવી રહી છે. તે દુનિયાની પ્રથમ રજીસ્ટર્ડ કોવીડ વેક્સીન હોવાનો દાવો કંપની દ્વારા કરવામાં આવી રહ્યો છે. Sputnik V વેક્સિનના પ્રથમ ડોઝમાં Adenovirus 26 નો બીજા ડોઝ માં Adenovirus 5 નો વેક્ટર તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આમ બન્ને ડોઝમાં અલગ અલગ વાઇરસનો વેક્ટર તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. જેથી કોવીશીયુલ્ડ કરતા તેની અસર વધુ થાય તેની સંભાવના છે.
અમેરિકાની Novavax દ્વારા રી કોમ્બિનન્ટ પર્ફ્યૂઝન પ્રોટીન આધારિત વેક્સીન તૈયાર કરાઈ છે. જેમાં મેટ્રિક્સ M નામના કેમિકલનો સહાયક તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. આ વેક્સિનના ત્રીજા તબક્કાના ટ્રાયલના પરિણામોની રાહ જોવાઈ રહી છે.
ભારત સરકારે Novavax, Sputnik V, AstraZeneca સાથે કુલ મળીને 160 કરોડ વેક્સીનના ડોઝ લેવાના કરાર કર્યા છે.
સવાલ - અત્યાર સુધીમાં થયેલા રોગોની વેક્સીન સફળ થવામાં કેટલો સમય લાગ્યો હતો ?
જવાબ - સામાન્ય રીતે વેક્સીન તૈયાર કરવા માટે 10 થી 20 વર્ષ જેટલો સમય લાગતો હોય છે. અત્યાર સુધીમાં શોધાયેલી વેક્સિનના ઇતિહાસ પર એક નજર કરીએ.
વાઇરસ વેક્સીન શોધવામાં લાગેલા વર્ષ
ઇબોલા 5.5 વર્ષ
TB13 વર્ષ
રોટા વાઇરસ 15 વર્ષ
ચિકનપોક્સ (ઓરી-અછબડા)28 વર્ષ
યલો ફીવર20 વર્ષ
હિપેટાઇટિસ B12 વર્ષ
HPV20 વર્ષ
સામાન્ય સંજોગોમાં વેક્સીન તૈયાર કરવામાં 10 - 20 વર્ષ સુધીનો સમય લાગતો હોય છે. પરંતુ માનવના ઇતિહાસમાં સંભવિત પ્રથમ વખતે કોરોના વાઇરસની વેક્સિનને સૌથી વધારે ઝડપથી શોધી કાઢવામાં આવી છે. માત્ર 1 વર્ષથી ઓછા સમયગાળામાં તૈયાર કોરોનાની વેક્સિનને હાલ ઇમર્જન્સી ઉપયોગ માટે USA અને UK માં મંજૂરી આપી દેવામાં આવી છે.
સવાલ - કોરોનાની રસી સૌથી ઝડપથી કેવી રીતે શોઘી શકાઈ ?
જવાબ - કોરોના મહામારીને કારણે દુનિયામાં સ્વાસ્થ્ય ઇમર્જન્સી જેવી સ્થિતિનું નિર્માણ થયું છે. તેવા સમયે અત્યાર સુધી વિવિધ વાઈરસ પર કરવામાં આવેલા રિસર્ચનો ઉપયોગ કરી તથા ટેક્નિકલ એડ્વાન્સમેન્ટને કારણે કોરોના વાઇરસની વેક્સીન ઝડપથી શોધવામાં સફળતા મળી છે. કોરોના વેક્સીન તૈયાર કરવામાં સૌથી વધારે મહત્વની ભૂમિકા વાઇરસના 'જિનોમ'ની રહી છે.
અગાઉ ઝીકા વાઇરસની વેક્સીન શોધવા માટે mRNA નો ઉપયોગ થયો હતો . મહામારી પુરી થતા વેક્સિનના સફળ પરીક્ષણ શક્ય ન હતા બન્યા. પરંતુ તે સમયે થયેલા રિસર્ચ કોરોના સમયે કામ લાગ્યા છે. SARS અને MERS ની વેક્સીન શોધવા માટે mRNA ઉપયોગ લેવામાં આવ્યા હતા. જુના રિસર્ચના સંદર્ભ કોરોના કટોકટીના સમયે ખુબ જ ફાયદાકારક નીવડ્યા છે. આમ, mRNA પર 20 વર્ષથી કામ ચાલી રહ્યું છે.
સવાલ - ઇમર્જન્સી ઉપયોગ અંતર્ગત ક્યાં પ્રકારની દવાઓ / વેક્સિનને મંજૂરી આપી શકાય ?
જવાબ - ઇમર્જન્સી ઉપયોગમાં જે રોગ/વાઇરસને ટાર્ગેટ કરવાનો હોય તેની સંભવિત દવાઓ અથવા તો અગાઉ અન્ય રોગમાં વપરાતી અને જે રોગને ટાર્ગેટ કરી રહ્યા છીએ તેમાં ઉપયોગી નીવડવાની પ્રબળ શક્યતાઓ ધરાવતી દવાઓ / વેક્સિનને મંજૂરી આપવામાં આવે છે. ઇમર્જન્સી ઉપયોગમાં લેવાતી દવાઓ / વેક્સિનની વૈજ્ઞાનિકો ચુસ્ત સમીક્ષા કરી તમામ પાસાઓનો વિચાર કરી પરવાનગી આપતા હોય છે.
સવાલ - કોરોનાની વેક્સિનને લઈને લોકોમાં ડરનો માહોલ જોવા મળે છે ? વેક્સીન લેવી કે નહિ તેની અવઢવ અંગે શું કરવું ?
જવાબ - mRNA આધારિત વેક્સીન માનવજાત માટે આશીર્વાદ સમાન છે. ભવિષ્યમાં પણ આ ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરી મહામારીને નાથવા મદદ મળશે. વેક્સિને માનવ ઇતિહાસમાં નવું પ્રકરણ ઉમેર્યું છે. ભવિષ્યમાં મહામારી સમયે વાઇરસના કોઈ ભાગનો જિનેટિક કોડ તૈયાર કરી ટૂંકા સમયમાં રોગની સામે વેક્સીન તૈયાર કરી શકાશે. mRNA શરીરમાં રિએક્શન કરતી હોય છે. અને તેને અલ્ટ્રા કોલ્ડ ચેનમાં રાખવાની જરૂર છે. જે વખત જતા વધુ રિસર્ચ કરી અને આ સમસ્યાનો ઉકેલ આવી શકશે. હાલ તમામ વેક્સીનના સેફટી પ્રોફાઇલની ઝીણવટભરી તપાસ અને વૈજ્ઞાનિક સમીક્ષા બાદ જ તેના ઉપયોગને મંજૂરી આપવું શક્ય બન્યું છે.
સવાલ - કોરોનાની વેક્સિનની કોઈ આડઅસર સામે આવી છે ?
જવાબ - હા, કોરોનાની વેક્સિનની આડઅસર સામે આવી છે. જેમાં એલર્જિક રિએક્શન સામે આવ્યા છે. અગાઉથી જે લોકોને એલર્જીના ગંભીર લક્ષણો જણાતા હોય તેવા લોકોને રિએક્શન આવી શકે છે. સરકારે વેક્સિનેશનની સાથે એલર્જીને પહોંચી વાળવા માટે ADRENALINE BOX અને EpiPen આપવા માટેની વ્યવસ્થા કરવી પડશે.
સવાલ - ગુજરાતમાં કોલ્ડ સ્ટોરેજ ચેન ની વ્યવસ્થા માટે શું તૈયારીઓ છે ?
જવાબ - Pfizer-BioNTech વેક્સિનને -70 ડિગ્રી માં રાખવી પડે તેવી સ્થિતિ છે. ભારત દેશમાં Pfizer-BioNTech વેક્સીન માટે જરૂરી કોલ્ડ ચેઇનનું માળખું નથી. કોલ્ડ ચેઇન માટે અમેરિકાની B Medical Systems કંપનીને ગુજરાતમાં મેન્યુફેક્ચરિંગ માટે મંજૂરી આપવામાં આવી છે. આગામી માર્ચ માસ સુધીમાં કંપની કાર્યરત થશે.
સવાલ - ભારતમાં છેવાડાના માનવી સુધી કોરોના વેક્સીન પહોંચાડવામાં કેટલો સમય લાગી શકે છે ?
જવાબ - ભારત સાથે તમામ વિકાસશીલ દેશોમાં છેવાડાના માનવી સુધી કોરોના વેક્સીન પહોંચાડવી પડકાર જનક કામ છે. પરંતુ તમામ સરકારો તે અંગે કામ કરી રહી છે. ભારતમાં છેવાડાના માનવી સુધી કોરોના વેક્સીન પહોંચાડવી શક્ય છે. તે માટે ખાનગી લોજિસ્ટિક્સ કંપનીને સાથે લઈને ચાલવું પડશે. વેક્સીનને રાખવી, વહેંચવી, કોલ્ડ સ્ટોરેજ ચેન, તેને આપવા માટેના એક્સપર્ટ સહિતના અન્ય પડકારો પણ છે. વેક્સીન આપવાની શરૂઆતથી 2 વર્ષમાં તમામ લોકો સુધી વેક્સીન પહોંચાડી શકાય છે. જો કે તે માટે જરૂરી પૂર્વ તૈયારીઓ યુદ્ધના ધોરણે ચાલી રહી છે.