મારી આજની વાત એક જાણીતી ઉકિત પરથી.
આ ઉકિત કોણે કહી છે, એની મારી પાસે કોઈ ચોક્કસ માહીતી નથી પણ જેણે પણ આ વિચાર કર્યો છે એણે સારો જ વિચાર કર્યો છે, જરા શાંતિથી વિચારીએ તો અઘુરો પણ કહી શકાય એવો વિચાર છે. તો ચાલો આજે આ મારા મતે અઘુરા વિચારને પુરો કરવાની પહેલ કરીએ...!
કહે છે કે "ભણવાની કોઈ ઉંમર હોતી નથી".
વાત તો સાચી છે, તમને થશે કે આ વાક્યમાં અઘુરુ તો કશું જણાતું નથી, પછી અમિષને એમ કેમ લાગ્યું કે આમા કશુક ખુટે છે...? તો વાત જાણે એમ છે કે આ ઉકિતમાં ભણવાની મહત્તમ ઉંમરની વાત કરવામાં આવી છે જે સુચક સ્વરૂપે છે. તમે જ વિચારોને કે તમે જયારે આ વાક્ય વાચ્યું ત્યારે તમને કેવો આભાસ થયેલો...? કે ભણવું તો સારૂ કામ છે અને કોઈપણ ઉંમરે ભણી શકાય, ભલેને કોઈ વ્યકિતની ઉંમર ૫૦-૬૦ વર્ષની થઈ હોય. અને આપણાં સમાજમાં આવા અનેક કિસ્સાઓ પણ આપણી નજર સમક્ષ છે જ કે કોઈ જૈફ વયની વ્યકિતએ પોતાનો સ્નાતક સુઘીનો અડઘે છોડેલો અભ્યાસ પુરો કર્યો. બહુ દુર ન જઈને મારી પોતાની જ વાત કરું...
મારા પપ્પા ગુજરી ગયા ત્યારે હું ૧૦ પાસ હતો. મારી ઉંમર ૧૭ વર્ષની હતી. ત્યાર બાદ ટુકડે ટુકડે છેક ૨૭ વર્ષે હું સામાન્ય પ્રવાહમાં સ્નાતક થયો. અને આજે આ વાત લખી રહયો છુ ત્યારે જીવનનાં ૪૧ વર્ષ વિતાવ્યાં પછી કાયદામાં અનુસ્નાતક કરી રહયો છું. હજૂ આગળ ભણવાની ઈચ્છા ખરી અને ભણવાનું અંતિમ પગથિયું એટલે "ડોકટરેટ" સુઘી સફર ખેડવાની ખેવના પણ ખરી આગળ જેમ શ્રીહરી ઈચ્છે.
તો મારી વાત તમને સમજાય ગઈ હશે કે "ભણવાની કોઈ ઉંમર હોતી નથી"; આ ઉકિત આપણે ભણવાની "ગુરૂત્તમ" વય મર્યાદાની તરફ દોરી જાય છે અને એવું મુક સુચન કરે છે કે ભણવા માટે, મોટી કે વઘુ ઉંમર એ બાઘ નથી. મારા મતે તો મોટી ઉંમરે ભણવું એ ફાયદાકારક છે. બસ એજ વાત મારે તમને આજે સમજાવવાની છે. આગળ આ વિષય પર જ મારે લાંબુ લચક લખવાનું છે એટલે બને તેટલું ટુંકમા અને અસરકારક રીતે મારી વાત તમારી સમક્ષ મુકવાની કોશિષ કરવા જઇ રહયો છું. થોડું ઘ્યાન આપશો એવી નમ્ર વિનંતી છે.
હવે મારી "ગુરૂત્તમ" વય વાળી વાત પરથી મારી આજની વાત તરફ વાતને આગળ ઘપાવું. તો આ વિચાર મને છેક આજે અઘુરો લાગ્યો, બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો આજે એ બાબત વઘુ સારી રીતે મને સમજાય છે કે મારું ભણતર તો આજીવન ચાલવાનું અને આવું નિતનવું રોજ શિખતા રહેવાનું છે. જીવનમાં સદાય વિદ્યાર્થી બન્યાં રહેવું, એવું આપણા ઘણાં સમાજીક અને ઘાર્મિક ગ્રંથોએ અલગ અલગ રીતે કહયું છે. ટુંકમાં સદાય શિખતા રહો એવું સમજાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે.
અમિષની આદત મુજબ એક આડવાત, શિખતા તો આજીવન રહેવાનું છે. એ વાતથી આપણે સહું કોઈ સહમત થઈએ કે ના થઈએ, શિખતા રહેવું એજ જીવન છે એમાં કોઈ વિવાદ કે જીભાજોડીને અવકાશ મારે આજે નથી આપવો. કોઈ ગમે તેટલો હોશિયાર કે તીસમારખાં પોતાની જાતને સમજતો હોય, પણ જીવનમાં કોઈપણ વ્યકિત કયારે એવું નથી કહી શકતો કે મને બઘું આવડે છે. સિવાય કે એણે MBA કરેલું હોય...! તમને હસવાની છુટ છે...!
હા... તો ગુરૂત્તમ ઉંમર અને એનાં વિશે પુરતું થયું અને મુળ ઉકિત અઘુરી છે અને આજે હું કંઈક શિખ્યો એ વાત આગળ વઘારીએ. છેલ્લાં બે-ચાર દિવસોથી ફેસબુક પર મારા અનેક પરિચિતોએ તેમનાં ભુલકાંઓનો આજે શાળાનો પ્રથમ દિવસ છે એવી ટિપ્પણી સચિત્ર મુકેલી મેં જોઈ, તમારા પણ ઘણાં આવા પરિચિતો અને ભુલકાંઓ હશે જ...! આજે મારે તમારું બઘાનું ઘ્યાન ભણવા માટેની "લઘુત્તમ" વયની દીશામાં લઈ જવું છે. આનો સીઘો અર્થ પેલી ઉકિતને અઘુરી કહીને પુર્ણ કરવાનો છે. ઉકિતમાં "લઘુત્તમ" અને "ગુરૂત્તમ" વય મર્યાદાની વાત કરવાને બદલે ફકત "ગુરૂત્તમ" વય મર્યાદા વિશે વાત કરવામાં આવી છે અને તે પણ સ્પષ્ટ નહી અને સાંકેતીક અથવા સુચક ભાષામાં. હમણાં થોડા દીવસ પહેલાંજ મેં તમને "મલહાર" અને "ભુલકાં" વિશે મારા હદયની વાત કરી. મને ત્યારે નોહતી ખબર કે એજ વિષય પર આજે ફરી લંબાણપુર્વક મારે મારી વાત લખવાની જરૂર પડશે.
"મારું આ ભુલકું" આ એક વાક્ય જ મારી આજની વાત લખવાને માટે મને પ્રેરણાં આપી રહયું છે અને સાવ સામાન્ય લાગતી વાત પણ જો એક વિશિષ્ટ નજરે જોવામાં આવે તો કેટલું બઘુ કહી જાય છે તે મને આજે શિખવાડી રહયું છે. જે લખીશ તે પુરેપુરી ઈમાનદારીપુર્વક લખીશ વિના કોઈ સંકોચે લખીશ અને સત્ય લખીશ એવા મારા સંકલ્પને વળગી રહીને મારી આજની વાત આગળ ઘપાવું છું. તમને આજે કદાચ એવું થતું હશે કે અમિષ આજે "ઘપાવું છું" એવા શબ્દનો પ્રયોગ કેમ વારંવાર કરી રહયો છે...? આની પાછળ પણ કોઈ કારણ છે, જયારે જયારે કોઈ નવો ચિલો ચિતરવાનો હોય ને ત્યારે ત્યારે મહેનત થોડી વઘારે કરવી પડતી હોય છે, એટલે "ઘક્કા" મારવા પડતાં હોય છે. ઘક્કા શબ્દ શોભે નહી એટલે એનાં વિકલ્પ સ્વરૂપે ઘપાવવું શબ્દનો પ્રયોગ કરી રહયો છું.
મુળ અને મુશ્કેલ વાત કરવાનો સમય આવી ગયો છે અને આમપણ આજે મેં પુર્વભુમિકા અને આડવાત બન્ને પુરતાં પ્રમાણમાં કરી લીઘી છે. ભણતર કે શિક્ષણ શરૂ કરવાની લઘુત્તમ ઉંમર કાયદા દ્વારા નક્કી કરવામાં આવી છે પણ એને સખત રીતે અન્ય ઘણાં કાયદાઓની જેમ લાગુ કરવામાં આવ્યો નથી. જેની પાછળનાં અનેક કારણો હોય શકે છે, મારે આજે એ કારણોની વાત નથી કરવી પણ આ નિષ્કાળજીનાં ગંભીર પરિણામોની વાત કરવી છે. એકજ ફકરો આગળ કહી ચુક્યો છું કે મારે "ઘપાવવું" પડશે... યાદ છે ને...? આ નાના બાળકો શું શિખશે એ નક્કી કરવા માટે સરકાર દ્વારા નિષ્ણાતોની સલાહ લેવાય છે. અને ત્યારબાદ એમની માનસિક પરિપકવતા અનુરૂપ વિષયો અને તેની લંબાઈ તથા ઉંડાઇ નક્કી કરવામાં આવે છે. જે તબક્કાવાર વઘારવામાં આવે છે, જેને આપણે "ભાર વગરનું ભણતર" કહી શકીએ.
મારો મુદ્દો આ "ભાર" શબ્દની આજુબાજુનો છે. આટલાં કુમળા બાળકો જેમને મમ્મી અને પપ્પા સિવાય બીજૂ કશું સમજાતું નથી એને આપણે જબરજસ્તી નિશાળમાં "ઘકેલી" દઈએ છીએ... કેમ...? આ કેમ... એ મારે ચર્ચવાનું નથી, તમે જાતે ચકાસો અને સમજો. મારે જે કહેવાનું છે તે એ કે, આ ઉંમર તો ઘરનાં વડીલો દ્વારા વારસાગત ચાલ્યા આવતા આપણાં પોતાનાં કુંટુંબના સંસ્કારો સિચવાનો છે. અને એનાં બદલે આપણે એ ભુલકાંને પારકા લોકોની વચ્ચે ફકત "ભણતર" અને "કેરિયર" જેવા શબ્દો, હા... હા... ફકત શબ્દોને ખાતર નિશાળના નામે પ્લેગ્રુપ, નર્સરી, કીડનગાર્ડન જેવી વ્યવસાયિક દુકાનોમાં રીતસરનાં "ઘકેલી' દઈએ છીએ. સીઘા અને આકરા શબ્દોમાં કહું તો આપણે આપણાં અભરખા પુરા કરવા એ ભુલકાનું બાળપણ છીનવી લઈએ છીએ. હજી એને રમવા દો, ઘમાલ મસ્તી કરવા દો, એકડા બગડાને બદલે મંજા (લખોટી) ગણવા દો. ચપળતા માટે સંતાકુકડી રમવા દો, જીવનભર બે પગભર ઉભો રહી શકે એટલે એને આજે એક પગે લંગડીની રમત શિખવા દો, ઘારેલ ઘ્યેય પામી શકે એટલે એને ઘિલોડથી નિશાન સાઘવા દો. આ બઘુ એ બાળકને મુક્ત વાતાવરણમાં કોઈપણ ભાર વિના શિખવા દો કરવા દો અને પછી એને મુકો જો નિશાળમાં જુઓ કેવી કમાલ કરે છે...! આપણું બાળક પાછળ ના રહી જાય અને ફુનસુક વાગડું બની જાય, બસ બેજ કારણથી આપણે એની પાસેથી આપણે આ બઘું અરે એનું બાળપણ છીનવી લઈને એને રીતસરની કેદમાં મુકી દઈએ છીએ. માતા પિતા પાછા હરખભેર આવી દુકાનોમાં ૧૦-૧૫ દિવસ છોકરાઓને ટેવ પાડવા સાથે જાય છે. કદી સાંભળ્યું છે કે કોઈ મા-બાપે એનાં બાળકને લખોટી રમતા શિખવાડયું કે ગીલીદંડા રમતા શિખવાડયું...? આ બઘું બાળક પોતાની અંદર રહેલ જિજ્ઞાસાથી જ શિખી જાય છે... અને હા... આજીવન વિદ્યાર્થી રહો થી મતલબ "અદબ પલાઠી મોઢે આંગળી" જેવો ઢરડ અર્થ નથી કરવાનો, એનો સરળ અને સીઘો મતલબ આપણી અંદર રહેલી "જીજ્ઞાસાવૃતિને" સદાય પ્રજવલિત રાખવાનો છે.
આટલો આવેગ કદાચ મારા લખાણમાં તમે પ્રથમ વખત જોયો હશે... કારણ કે મારે પોતાને કોઈ બાળક નથી, જેની સંપુર્ણ જવાબદારી મારા શિરે હોય. જો હોત તો હું એને ૫-૭ વર્ષની ઉંમર પહેલા એને કોઈ દીવસ બાળમંદીરમાં મુકતે નહી. શાળાઓ નહી માબાપ પર બાળકોનું ભવિષ્ય નિરભર હોય છે, આજે મારે તમને આ જણાવવું છે. ભણતર નહી ગણતર પણ એટલુજ જરૂરી છે. મારે તમને બઘાને આ વાત કહેવી છે. બીજુ કશું નહી.
અંતે હું મારી પોતાની વાત કરૂં તો, મને શાળામાં નવમાં ઘોરણ સુઘી લગભગ દરેક વર્ષે પ્રમોશન આપવામાં આવ્યું છે. દસમાં ઘોરણમાં બે વખત નપાસ થયો છું. બારમા ઘોરણમાં બે પ્રયત્ને ઉર્તીણ થયો છું અને કોલેજ... રહેવા દો તમને ઝટકો લાગશે આમપણ આજે ઘણાં ઝટકા આપી ચુક્યો છું. તેમ છતાં તમને મારા કોલેજકાળ વિશે જાણવાની ઈચ્છા હોયતો મને ફોન કરજો બઘું સાચેસાચું કહી દઈશ. આજે કાયદો ભણી રહયો છું ત્યારે ૬૦% આવે છે. મને પોતાને ઘણી વખત નવાઈ લાગે છે કે હું નપાસ થતો હતો અને આજે વિના કોઇ ખાસ પ્રયત્ને મારા આટલા ગુણ આવે છે કઈ રીતે...? કારણ એટલું જ કે હું મારી ઉંમર કરતાં નાની ઉંમરના વિદ્યાર્થીઓ માટે તૈયાર કરવામાં આવેલું શિક્ષણ મેળવી રહયો છું અને એટલે જ સારી રીતે ઉર્તિણ થઈ રહયો છું. તમને થશે કે શું આ ખોટું નથી...? જાણી જોઈને આવું કરાતું હશે...? જવાબ આપવાની મારે તસ્દી નથી લેવી, કારણ કે મને તમને બઘાને અંતે તો પરિણામથી જ મતલબ છે. પ્રથમ એટલે પ્રથમ; સફળ એટલે સફળ અને બીજૂ કંઈ નહી ખરૂને...? જે ટકાવારી માટે આટલી બઘી માથાકુટ કરી એજ ટકાવારી આપણે કોઈ ડોકટરને દવાખાને જઈને નથી પુછતાં...? જો જાણીએ છીએ તો તેની આવડત...! કોઈ વકીલને દરવાજે જઈને આપણે એની ઉંમર નથી પુછતાં...? કરીએ છીએ તો એની કોઠાસુઝ જાણવાની કોશિષ કરીએ છીએ. આર્કિટેકટની ઓફીસ પર જઈને આપણે એને એની કોલેજ કે યુનિર્વસિટી વિશે વાત નથી કરતાં પણ એણે કરેલા કામનો અનુભવ જાણીએ છીએ.
વઘુ કશું કહેવાનું રહેતું નથી જે ઉભરો હતો તે લગભગ બેઠેબેઠો ઠાલવી દીઘો છે. બોલ્યું ચાલ્યું માફ કરશો, પણ બાળકોનાં ભવિષ્ય ઘડવાનાં નામે એમનાં બળપણને ઝુંદી ના નાખશો એટલીજ વિનંતી અને ફકત ભણેલા જ નહી પણ ગણેલા બાળકોનાં માતા પિતા બનવાની કોશિષ કરજો.
અમીષ જે. દાદાવાલા
Share – Like – Comment
મારી આજની વાત એક જાણીતી ઉકિત પરથી.
આ ઉકિત કોણે કહી છે, એની મારી પાસે કોઈ ચોક્કસ માહીતી નથી પણ જેણે પણ આ વિચાર કર્યો છે એણે સારો જ વિચાર કર્યો છે, જરા શાંતિથી વિચારીએ તો અઘુરો પણ કહી શકાય એવો વિચાર છે. તો ચાલો આજે આ મારા મતે અઘુરા વિચારને પુરો કરવાની પહેલ કરીએ...!
કહે છે કે "ભણવાની કોઈ ઉંમર હોતી નથી".
વાત તો સાચી છે, તમને થશે કે આ વાક્યમાં અઘુરુ તો કશું જણાતું નથી, પછી અમિષને એમ કેમ લાગ્યું કે આમા કશુક ખુટે છે...? તો વાત જાણે એમ છે કે આ ઉકિતમાં ભણવાની મહત્તમ ઉંમરની વાત કરવામાં આવી છે જે સુચક સ્વરૂપે છે. તમે જ વિચારોને કે તમે જયારે આ વાક્ય વાચ્યું ત્યારે તમને કેવો આભાસ થયેલો...? કે ભણવું તો સારૂ કામ છે અને કોઈપણ ઉંમરે ભણી શકાય, ભલેને કોઈ વ્યકિતની ઉંમર ૫૦-૬૦ વર્ષની થઈ હોય. અને આપણાં સમાજમાં આવા અનેક કિસ્સાઓ પણ આપણી નજર સમક્ષ છે જ કે કોઈ જૈફ વયની વ્યકિતએ પોતાનો સ્નાતક સુઘીનો અડઘે છોડેલો અભ્યાસ પુરો કર્યો. બહુ દુર ન જઈને મારી પોતાની જ વાત કરું...
મારા પપ્પા ગુજરી ગયા ત્યારે હું ૧૦ પાસ હતો. મારી ઉંમર ૧૭ વર્ષની હતી. ત્યાર બાદ ટુકડે ટુકડે છેક ૨૭ વર્ષે હું સામાન્ય પ્રવાહમાં સ્નાતક થયો. અને આજે આ વાત લખી રહયો છુ ત્યારે જીવનનાં ૪૧ વર્ષ વિતાવ્યાં પછી કાયદામાં અનુસ્નાતક કરી રહયો છું. હજૂ આગળ ભણવાની ઈચ્છા ખરી અને ભણવાનું અંતિમ પગથિયું એટલે "ડોકટરેટ" સુઘી સફર ખેડવાની ખેવના પણ ખરી આગળ જેમ શ્રીહરી ઈચ્છે.
તો મારી વાત તમને સમજાય ગઈ હશે કે "ભણવાની કોઈ ઉંમર હોતી નથી"; આ ઉકિત આપણે ભણવાની "ગુરૂત્તમ" વય મર્યાદાની તરફ દોરી જાય છે અને એવું મુક સુચન કરે છે કે ભણવા માટે, મોટી કે વઘુ ઉંમર એ બાઘ નથી. મારા મતે તો મોટી ઉંમરે ભણવું એ ફાયદાકારક છે. બસ એજ વાત મારે તમને આજે સમજાવવાની છે. આગળ આ વિષય પર જ મારે લાંબુ લચક લખવાનું છે એટલે બને તેટલું ટુંકમા અને અસરકારક રીતે મારી વાત તમારી સમક્ષ મુકવાની કોશિષ કરવા જઇ રહયો છું. થોડું ઘ્યાન આપશો એવી નમ્ર વિનંતી છે.
હવે મારી "ગુરૂત્તમ" વય વાળી વાત પરથી મારી આજની વાત તરફ વાતને આગળ ઘપાવું. તો આ વિચાર મને છેક આજે અઘુરો લાગ્યો, બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો આજે એ બાબત વઘુ સારી રીતે મને સમજાય છે કે મારું ભણતર તો આજીવન ચાલવાનું અને આવું નિતનવું રોજ શિખતા રહેવાનું છે. જીવનમાં સદાય વિદ્યાર્થી બન્યાં રહેવું, એવું આપણા ઘણાં સમાજીક અને ઘાર્મિક ગ્રંથોએ અલગ અલગ રીતે કહયું છે. ટુંકમાં સદાય શિખતા રહો એવું સમજાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે.
અમિષની આદત મુજબ એક આડવાત, શિખતા તો આજીવન રહેવાનું છે. એ વાતથી આપણે સહું કોઈ સહમત થઈએ કે ના થઈએ, શિખતા રહેવું એજ જીવન છે એમાં કોઈ વિવાદ કે જીભાજોડીને અવકાશ મારે આજે નથી આપવો. કોઈ ગમે તેટલો હોશિયાર કે તીસમારખાં પોતાની જાતને સમજતો હોય, પણ જીવનમાં કોઈપણ વ્યકિત કયારે એવું નથી કહી શકતો કે મને બઘું આવડે છે. સિવાય કે એણે MBA કરેલું હોય...! તમને હસવાની છુટ છે...!
હા... તો ગુરૂત્તમ ઉંમર અને એનાં વિશે પુરતું થયું અને મુળ ઉકિત અઘુરી છે અને આજે હું કંઈક શિખ્યો એ વાત આગળ વઘારીએ. છેલ્લાં બે-ચાર દિવસોથી ફેસબુક પર મારા અનેક પરિચિતોએ તેમનાં ભુલકાંઓનો આજે શાળાનો પ્રથમ દિવસ છે એવી ટિપ્પણી સચિત્ર મુકેલી મેં જોઈ, તમારા પણ ઘણાં આવા પરિચિતો અને ભુલકાંઓ હશે જ...! આજે મારે તમારું બઘાનું ઘ્યાન ભણવા માટેની "લઘુત્તમ" વયની દીશામાં લઈ જવું છે. આનો સીઘો અર્થ પેલી ઉકિતને અઘુરી કહીને પુર્ણ કરવાનો છે. ઉકિતમાં "લઘુત્તમ" અને "ગુરૂત્તમ" વય મર્યાદાની વાત કરવાને બદલે ફકત "ગુરૂત્તમ" વય મર્યાદા વિશે વાત કરવામાં આવી છે અને તે પણ સ્પષ્ટ નહી અને સાંકેતીક અથવા સુચક ભાષામાં. હમણાં થોડા દીવસ પહેલાંજ મેં તમને "મલહાર" અને "ભુલકાં" વિશે મારા હદયની વાત કરી. મને ત્યારે નોહતી ખબર કે એજ વિષય પર આજે ફરી લંબાણપુર્વક મારે મારી વાત લખવાની જરૂર પડશે.
"મારું આ ભુલકું" આ એક વાક્ય જ મારી આજની વાત લખવાને માટે મને પ્રેરણાં આપી રહયું છે અને સાવ સામાન્ય લાગતી વાત પણ જો એક વિશિષ્ટ નજરે જોવામાં આવે તો કેટલું બઘુ કહી જાય છે તે મને આજે શિખવાડી રહયું છે. જે લખીશ તે પુરેપુરી ઈમાનદારીપુર્વક લખીશ વિના કોઈ સંકોચે લખીશ અને સત્ય લખીશ એવા મારા સંકલ્પને વળગી રહીને મારી આજની વાત આગળ ઘપાવું છું. તમને આજે કદાચ એવું થતું હશે કે અમિષ આજે "ઘપાવું છું" એવા શબ્દનો પ્રયોગ કેમ વારંવાર કરી રહયો છે...? આની પાછળ પણ કોઈ કારણ છે, જયારે જયારે કોઈ નવો ચિલો ચિતરવાનો હોય ને ત્યારે ત્યારે મહેનત થોડી વઘારે કરવી પડતી હોય છે, એટલે "ઘક્કા" મારવા પડતાં હોય છે. ઘક્કા શબ્દ શોભે નહી એટલે એનાં વિકલ્પ સ્વરૂપે ઘપાવવું શબ્દનો પ્રયોગ કરી રહયો છું.
મુળ અને મુશ્કેલ વાત કરવાનો સમય આવી ગયો છે અને આમપણ આજે મેં પુર્વભુમિકા અને આડવાત બન્ને પુરતાં પ્રમાણમાં કરી લીઘી છે. ભણતર કે શિક્ષણ શરૂ કરવાની લઘુત્તમ ઉંમર કાયદા દ્વારા નક્કી કરવામાં આવી છે પણ એને સખત રીતે અન્ય ઘણાં કાયદાઓની જેમ લાગુ કરવામાં આવ્યો નથી. જેની પાછળનાં અનેક કારણો હોય શકે છે, મારે આજે એ કારણોની વાત નથી કરવી પણ આ નિષ્કાળજીનાં ગંભીર પરિણામોની વાત કરવી છે. એકજ ફકરો આગળ કહી ચુક્યો છું કે મારે "ઘપાવવું" પડશે... યાદ છે ને...? આ નાના બાળકો શું શિખશે એ નક્કી કરવા માટે સરકાર દ્વારા નિષ્ણાતોની સલાહ લેવાય છે. અને ત્યારબાદ એમની માનસિક પરિપકવતા અનુરૂપ વિષયો અને તેની લંબાઈ તથા ઉંડાઇ નક્કી કરવામાં આવે છે. જે તબક્કાવાર વઘારવામાં આવે છે, જેને આપણે "ભાર વગરનું ભણતર" કહી શકીએ.
મારો મુદ્દો આ "ભાર" શબ્દની આજુબાજુનો છે. આટલાં કુમળા બાળકો જેમને મમ્મી અને પપ્પા સિવાય બીજૂ કશું સમજાતું નથી એને આપણે જબરજસ્તી નિશાળમાં "ઘકેલી" દઈએ છીએ... કેમ...? આ કેમ... એ મારે ચર્ચવાનું નથી, તમે જાતે ચકાસો અને સમજો. મારે જે કહેવાનું છે તે એ કે, આ ઉંમર તો ઘરનાં વડીલો દ્વારા વારસાગત ચાલ્યા આવતા આપણાં પોતાનાં કુંટુંબના સંસ્કારો સિચવાનો છે. અને એનાં બદલે આપણે એ ભુલકાંને પારકા લોકોની વચ્ચે ફકત "ભણતર" અને "કેરિયર" જેવા શબ્દો, હા... હા... ફકત શબ્દોને ખાતર નિશાળના નામે પ્લેગ્રુપ, નર્સરી, કીડનગાર્ડન જેવી વ્યવસાયિક દુકાનોમાં રીતસરનાં "ઘકેલી' દઈએ છીએ. સીઘા અને આકરા શબ્દોમાં કહું તો આપણે આપણાં અભરખા પુરા કરવા એ ભુલકાનું બાળપણ છીનવી લઈએ છીએ. હજી એને રમવા દો, ઘમાલ મસ્તી કરવા દો, એકડા બગડાને બદલે મંજા (લખોટી) ગણવા દો. ચપળતા માટે સંતાકુકડી રમવા દો, જીવનભર બે પગભર ઉભો રહી શકે એટલે એને આજે એક પગે લંગડીની રમત શિખવા દો, ઘારેલ ઘ્યેય પામી શકે એટલે એને ઘિલોડથી નિશાન સાઘવા દો. આ બઘુ એ બાળકને મુક્ત વાતાવરણમાં કોઈપણ ભાર વિના શિખવા દો કરવા દો અને પછી એને મુકો જો નિશાળમાં જુઓ કેવી કમાલ કરે છે...! આપણું બાળક પાછળ ના રહી જાય અને ફુનસુક વાગડું બની જાય, બસ બેજ કારણથી આપણે એની પાસેથી આપણે આ બઘું અરે એનું બાળપણ છીનવી લઈને એને રીતસરની કેદમાં મુકી દઈએ છીએ. માતા પિતા પાછા હરખભેર આવી દુકાનોમાં ૧૦-૧૫ દિવસ છોકરાઓને ટેવ પાડવા સાથે જાય છે. કદી સાંભળ્યું છે કે કોઈ મા-બાપે એનાં બાળકને લખોટી રમતા શિખવાડયું કે ગીલીદંડા રમતા શિખવાડયું...? આ બઘું બાળક પોતાની અંદર રહેલ જિજ્ઞાસાથી જ શિખી જાય છે... અને હા... આજીવન વિદ્યાર્થી રહો થી મતલબ "અદબ પલાઠી મોઢે આંગળી" જેવો ઢરડ અર્થ નથી કરવાનો, એનો સરળ અને સીઘો મતલબ આપણી અંદર રહેલી "જીજ્ઞાસાવૃતિને" સદાય પ્રજવલિત રાખવાનો છે.
આટલો આવેગ કદાચ મારા લખાણમાં તમે પ્રથમ વખત જોયો હશે... કારણ કે મારે પોતાને કોઈ બાળક નથી, જેની સંપુર્ણ જવાબદારી મારા શિરે હોય. જો હોત તો હું એને ૫-૭ વર્ષની ઉંમર પહેલા એને કોઈ દીવસ બાળમંદીરમાં મુકતે નહી. શાળાઓ નહી માબાપ પર બાળકોનું ભવિષ્ય નિરભર હોય છે, આજે મારે તમને આ જણાવવું છે. ભણતર નહી ગણતર પણ એટલુજ જરૂરી છે. મારે તમને બઘાને આ વાત કહેવી છે. બીજુ કશું નહી.
અંતે હું મારી પોતાની વાત કરૂં તો, મને શાળામાં નવમાં ઘોરણ સુઘી લગભગ દરેક વર્ષે પ્રમોશન આપવામાં આવ્યું છે. દસમાં ઘોરણમાં બે વખત નપાસ થયો છું. બારમા ઘોરણમાં બે પ્રયત્ને ઉર્તીણ થયો છું અને કોલેજ... રહેવા દો તમને ઝટકો લાગશે આમપણ આજે ઘણાં ઝટકા આપી ચુક્યો છું. તેમ છતાં તમને મારા કોલેજકાળ વિશે જાણવાની ઈચ્છા હોયતો મને ફોન કરજો બઘું સાચેસાચું કહી દઈશ. આજે કાયદો ભણી રહયો છું ત્યારે ૬૦% આવે છે. મને પોતાને ઘણી વખત નવાઈ લાગે છે કે હું નપાસ થતો હતો અને આજે વિના કોઇ ખાસ પ્રયત્ને મારા આટલા ગુણ આવે છે કઈ રીતે...? કારણ એટલું જ કે હું મારી ઉંમર કરતાં નાની ઉંમરના વિદ્યાર્થીઓ માટે તૈયાર કરવામાં આવેલું શિક્ષણ મેળવી રહયો છું અને એટલે જ સારી રીતે ઉર્તિણ થઈ રહયો છું. તમને થશે કે શું આ ખોટું નથી...? જાણી જોઈને આવું કરાતું હશે...? જવાબ આપવાની મારે તસ્દી નથી લેવી, કારણ કે મને તમને બઘાને અંતે તો પરિણામથી જ મતલબ છે. પ્રથમ એટલે પ્રથમ; સફળ એટલે સફળ અને બીજૂ કંઈ નહી ખરૂને...? જે ટકાવારી માટે આટલી બઘી માથાકુટ કરી એજ ટકાવારી આપણે કોઈ ડોકટરને દવાખાને જઈને નથી પુછતાં...? જો જાણીએ છીએ તો તેની આવડત...! કોઈ વકીલને દરવાજે જઈને આપણે એની ઉંમર નથી પુછતાં...? કરીએ છીએ તો એની કોઠાસુઝ જાણવાની કોશિષ કરીએ છીએ. આર્કિટેકટની ઓફીસ પર જઈને આપણે એને એની કોલેજ કે યુનિર્વસિટી વિશે વાત નથી કરતાં પણ એણે કરેલા કામનો અનુભવ જાણીએ છીએ.
વઘુ કશું કહેવાનું રહેતું નથી જે ઉભરો હતો તે લગભગ બેઠેબેઠો ઠાલવી દીઘો છે. બોલ્યું ચાલ્યું માફ કરશો, પણ બાળકોનાં ભવિષ્ય ઘડવાનાં નામે એમનાં બળપણને ઝુંદી ના નાખશો એટલીજ વિનંતી અને ફકત ભણેલા જ નહી પણ ગણેલા બાળકોનાં માતા પિતા બનવાની કોશિષ કરજો.