ત્રીજી નવેમ્બરના રોજ અમેરિકામાં યોજાવા રહેલી ચૂંટણી પર આખા વિશ્વની નજર સ્થિર થયેલી છે. ઘણા વર્ષો બાદ એવી સ્થિતિ આવીને ઉભી રહી ગઈ છે, જ્યાં અમેરિકામાં નેતૃત્વ અંગે હજુ સુધી પૉલિટિકલ પંડિતો કોઈ ચોક્કસ ભવિષ્યવાણી નથી કરી રહ્યા. ટ્રમ્પને ચૂંટણીના બરાબર એક મહિના પહેલાં કોરોનાનું સંક્રમણ લાગુ પડ્યું હોવાથી આખું ચિત્ર પલટાઈ ગયું છે. ચૂંટણી અગાઉના છેલ્લા મહિનામાં ગોઠવાતી દિવસની બે-ત્રણ લેખે અંદાજિત ૮૦-૯૦ રેલીઓ અથવા આયોજનો પર હવે સંપૂર્ણપણે રોક લાગી ગઈ છે, એવામાં ટ્રમ્પની બીજી ટર્મનું ભાવિ શું હશે?
પાછલા ચાર વર્ષોની અંદર અમેરિકા અને ભારત એકબીજાની વધુ નજીક આવ્યા છે, એ હકીકત છે. ઓબામા શાસનના આઠ વર્ષો વાસ્તવમાં ડિપ્લોમેટિક યુનિયનના વર્ષો હતાં એમ કહીએ તો પણ ખોટું નથી. બરાક ઓબામા ભલે એચ-વન બી વિઝા માટે ભારતીયો પ્રત્યે કૂણું વલણ દાખવી ચૂક્યા હોય, પરંતુ ભારતનો પક્ષ લેવાની વાત આવે ત્યારે ખૂલીને કશું કહેતાં નહોતાં. પરંતુ ટ્રમ્પે ૨૦૧૬ની સાલમાં ચૂંટાતાની સાથે જ પાકિસ્તાન સામે લાલ આંખ કરીને તેને મળનારી આર્થિક સહાય પર રોક લગાવવાનું કામ કર્યુ હતું.
ત્રીસ દિવસથી પણ ઓછો સમય બાકી રહી ગયો છે, અમેરિકન ચૂંટણીને! અમેરિકન પ્રેસિડન્ટ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ અને એમના પત્ની મેલાનિયા ટ્રમ્પનો કોરોના રિપોર્ટ પોઝિટિવ આવતાં રાજકીય ધરતીકંપોની પરિસ્થિતિ ઉભી થઈ છે. સામાન્યતઃ પાછલા ઘણાં દાયકાઓથી દરેક અમેરિકન પ્રેસિડન્ટ બંને ટર્મની ચૂંટણી જીતીને જ પદ પરથી ઉતર્યો હોય એવું જોવા મળ્યું છે. એ પછી ઓબામા હોય કે પછી બુશ! અમેરિકામાં દર ચાર વર્ષે ચૂંટણી યોજાય છે. ૨૦૧૬ની સાલમાં યોજાયેલી ચૂંટણીએ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પને સત્તા પર લાવવાનું કામ કર્યુ, એ વખતે ઘણા ભારતીયો નારાજ થયા હતાં. સૌને હિલેરી ક્લિન્ટન સત્તા પર જોઈતાં હતાં. બરાક ઓબામા બાદ હિલેરી ક્લિન્ટનથી વધારે સારા અમેરિકન પ્રેસિડન્ટ ભારતીયોને જોવા નહીં મળે એવું સૌનું માનવું હતું.
અમેરિકન ચૂંટણીને ભારતીય પરિપ્રેક્ષ્યમાં મૂલવવી એટલા માટે જરૂરી છે કારણકે તેના લીધે ઘણા સમીકરણો એકીધડાકે બદલી જવાની સંભાવના હોય છે. દાખલા તરીકે અમેરિકાનું પાકિસ્તાન માટેનું વલણ! બરાક ઓબામાએ ઓસામા-બિન-લાદેનને પાકિસ્તાનમાંથી શોધીને ઠાર માર્યો એ વાત સાચી, પણ આટઆટલી આતંકવાદી પ્રવૃત્તિઓમાં સાથ આપતાં પાકિસ્તાનને મળતી આર્થિક સહાય બંધ નહોતી કરવામાં આવી. જ્યારે ટ્રમ્પે પ્રેસિડન્ટ બનતાંની સાથે જ કડક શબ્દોમાં પાકિસ્તાનની નિંદા કરી અને તેને મળનારી આર્થિક સહાય પર રોક લગાવી દેવામાં આવી.
અમેરિકાની બે મુખ્ય પાર્ટીઓ. ડેમોક્રેટ અને રિપબ્લિકન. ૨૦૦૮ની સાલથી વર્ષ ૨૦૧૬ સુધી અમેરિકાનું પ્રેસિડન્ટ પદ સંભાળનારા બરાક ઓબામા ડેમોક્રેટ પાર્ટીના ઉમેદવાર હતાં, જ્યારે ૨૦૧૬થી ૨૦૨૦ દરમિયાનના પ્રેસિડન્ટ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ મૂળ રિપબ્લિકનના! આ બંને પાર્ટીની પોતપોતાની અલાયદી વિચારધારાઓ છે. અદ્દલોદ્દલ કોંગ્રેસ અને ભાજપની માફક! શરૂઆતમાં રિપબ્લિકન પાર્ટી અને ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પને અણગમતી નજરોથી જોનાર ભારતીયો સમયની સાથે તેના ચાહક થઈ ગયા. એનું સૌથી મોટું કારણ હતું : અમેરિકાનો ભારતને સાથ! પાકિસ્તાનનો મુદ્દો હોય કે પછી ચીનનો, દરેક મામલે અમેરિકા ખભે ખભા મિલાવીને ભારત સાથે ઉભું રહ્યું. ‘નમસ્તે ટ્રમ્પ’ કાર્યક્રમ હોય કે પછી ‘હાઉડી મોદી’, દરેક જગ્યાએ ભારતનો દબદબો જોવા મળ્યો. ભારત અને અમેરિકા એકબીજાના કેટલા ગાઢ મિત્રો છે, એ વાત અમેરિકાએ પૂરવાર કરી. અલબત્ત, રાજકીય સ્વાર્થ તો બંને કાર્યક્રમોમાં હતો, પરંતુ વિશ્વના અન્ય દેશોને એટલી જાણ તો થઈ ગઈ કે સમય આવ્યે અમેરિકા ભારતનો જ સાથ આપશે.
ચીનના મુદ્દાને પણ ભૂલી શકાય એમ નથી. ડેમોક્રેટ પાર્ટી પોતાના ઉદારવાદ માટે જાણીતી છે. તેઓ હંમેશા ડિપ્લોમેટિક વર્તણૂંકમાં માને છે. કોઈ એક નેતા અથવા દેશનો સાથ આપીને તેઓ બીજા દેશ સાથે અળખામણા બનવાની નીતિમાં વિશ્વાસ ધરાવતાં નથી. બરાક ઓબામાએ પણ આ જ નીતિ અપનાવીને ચીન સાથેના વ્યવહારો અને મિત્રતા જાળવી રાખ્યા. એમણે જાણે એશિયા પર ચીનનું આધિપત્ય સ્વીકારી લીધું હતું. પશ્ચિમી દેશોની મહાસત્તા ગણાતાં હોવા છતાં અમેરિકાએ ચીનના ક્રૂર નિર્ણયો સામે ઘણી વખત મૌન સેવ્યું હોવાના દાખલા મૌજૂદ છે. બીજી બાજુ, ટ્રમ્પ એવા નથી. કોરોના વાયરસ આવ્યો એ પહેલાંથી તેઓ ચીનથી ખફા છે. ખુલ્લેઆમ તેઓ ચીનને ધમકી આપતાં રહે છે, દાબમાં રહેવા જણાવે છે. અને ટ્રમ્પ ફક્ત બોલ-બચ્ચન નથી. ચીન સાથેના વ્યવહારો કાપવામાં પણ તેઓ એક્કા સાબિત થયા છે. ભારતના પગલે ચાલીને ટિકટોક બેન કરવાની વાત હોય કે પછી અમેરિકન કંપનીઓને ભારત સ્થળાંતરિત કરવાની, દરેક મામલે એમણે સિમેન્ટની માફક નક્કર નિર્ણયો લીધા છે.
ભારતમાં આજે અમેરિકાની એપલ કંપનીએ ૪ લાખ સ્ક્વેર ફૂટની જગ્યા લીઝ પર લીધી હોય, તો એની પાછળ ટ્રમ્પની ચીન પ્રત્યેની નફરત જવાબદાર છે. એશિયામાં ચીનનો વિકલ્પ ભારત જ હોઈ શકે, એવું તેઓ ઘણા સમયથી કહેતાં આવ્યા છે. કાર્યક્રમો અને વક્તવ્યોમાં પણ તેમણે અમેરિકન કંપનીઓને ચીનમાંથી ઉચાળા ભરી ભારત આવવા માટે આમંત્રણો આપ્યા છે. શી જિનપિંગ એટલે જ ટ્રમ્પથી વધારે નારાજ છે. જિનપિંગ જાણે છે કે આજ વખતે અગર ફરી ટ્રમ્પ પ્રેસિડન્ટ બન્યા તો ચીન અને અમેરિકાના સંબંધો વચ્ચે એવડી મોટી ખાઈ સર્જાઈ જશે, જેને પૂરવી અસંભવ હશે.
જૉ બાઇડન અને કમલા હારિસ ચીન પ્રત્યેનું કૂણું વલણ દર્શાવી ચૂક્યા છે. તેઓ ચાહે છે કે ડેમોક્રેટ પાર્ટી સત્તા પર આવીને ચીન સાથેના સંબંધો સુધારે. અમેરિકા માટે ચીન સાથેનો વ્યાપાર મહત્વપૂર્ણ પૂરવાર થયો છે. ટ્રમ્પે જે રીતે ચીન સાથે ખુલ્લેઆમ દુશ્મની વહોરી લીધી છે, એ પ્રકારની વર્તણૂંક જૉ બાઇડન પાસેથી અપેક્ષિત નથી. તેઓ પોતાના અને અમેરિકાના સ્વાર્થ અનુસાર ચીન સાથે મિત્રતા જાળવશે. ભારતનો સાથ આપવાની વાત આવશે ત્યારે પણ તેઓ એક નિશ્ચિત મર્યાદામાં રહીને જ હદ્દ ઓળંગ્યા વગર ભારતને ટેકો આપશે, જેથી ચીનને ખોટું ન લાગે! આ પ્રકારનું ડિપ્લોમેટિક બિહેવિયર હવે ભારતને પોસાય એમ નથી. પોતાનું સ્થાન જમાવવા માટે ભારતને અમેરિકાનો સ્પષ્ટ અને ખુલ્લો સપોર્ટ મળવો અત્યંત જરૂરી છે.
નોટબંધી, જીએસટી બાદ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ભારતનું અર્થતંત્ર થોડું ડામાડોળ છે. એમાંય ખાસ કરીને લૉકડાઉન બાદથી તો પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ છે. આમ છતાં પાછલા ચાર વર્ષોની અંદર આપણો દેશ ભૌગોલિક દ્રષ્ટિકોણથી વિશ્વના નકશામાં પોતાનું મજબૂત સ્થાન દર્શાવવામાં સફળ પૂરવાર થયો છે. અમેરિકાનો પૂરો ટેકો મળવાને લીધે અન્ય દેશો હવે ભારત વિશે ઘસાતું બોલતાં પહેલાં સો વખત વિચાર કરે છે. નરેન્દ્ર મોદીએ સત્તા પર આવતાંવેંત જે રીતે અન્ય દેશોના વડાની મુલાકાત લઈને સંબંધો સુધારવાની શરૂઆત કરી, તેના લીધે વૈશ્વિક રીતે ભારત વધુ સમૃદ્ધ અને દ્રઢ બન્યું છે. ભાજપની જમણેરી વિચારધારાને વેગ આપવાનું કામ ટ્રમ્પ દ્વારા થયું છે, કારણકે રિપબ્લિકન પાર્ટી પણ અંતે તો જમણેરી વિચારધારાને અનુસરીને જ કામ કરી રહી છે. ડાબેરીઓને હાલ પોતાના સામ્રાજ્ય પર જોખમ દેખાઈ રહ્યું છે.
આથી જ તેઓ ડેમોક્રેટ પાર્ટીને ફરી સત્તા પર જોવા માંગે છે. ડેમોક્રેટ પાર્ટીના ઉદારમતવાદીપણાને લીધે ડાબેરીઓને ફરી ટેકો મળવાની સંભાવના છે. પરંતુ ઇતિહાસ ગવાહ છે, જ્યારે જ્યારે ડેમોક્રેટ પાર્ટી સત્તા પર આવી છે ત્યારે ત્યારે ભારત સાથે અનિશ્ચિત વર્તણૂંક થઈ હોવાનું ધ્યાનમાં છે. અમેરિકા કંઈ હંમેશાથી ભારતનું મિત્ર નહોતું. બરાક ઓબામા વખતે કેટલીય એવી પરિસ્થિતિનું નિર્માણ થયું હતું જેમાં અમેરિકા ભારતનો સાથ આપશે કે નહીં એ કહેવું મુશ્કેલ હતું! ટ્રમ્પના શાસન દરમિયાન આ પરેશાનીઓ આપણે જોઈ નથી, કારણકે એ પોતે જમણેરી વિચારધારાને પ્રોત્સાહન આપનારા નેતા છે એવું જોવા મળ્યું છે. ત્રીજી નવેમ્બરના રોજ ઘણું બધું દાવ પર લાગશે. ફક્ત અમેરિકા માટે જ નહીં, ભારત માટે પણ ટ્રમ્પનું ફરી સત્તા પર આવવું અત્યંત જરૂરી છે.
એશિયા પર ચીનના આધિપત્યને સ્વીકારીને ચાલનારી પાર્ટી – ડેમોક્રેટ
ડેમોક્રેટ પાર્ટી હંમેશાથી એશિયા પર ચીનના આધિપત્યને સ્વીકારીને ચાલનારી પાર્ટી છે. તેના ઉમેદવારો માટે ચીનની સરમુખત્યારશાહી ખતમ કરવી એ પ્રાથમિકતા નથી. ભારત સાથે ચીન અને પાકિસ્તાન કેવી વર્તણૂંક કરે છે, તેનાથી ડેમોક્રેટ પાર્ટીના લીડર્સને ઝાઝો ફર્ક નથી પડતો હોતો. ઓસામા-બિન-લાદેનને પાકિસ્તાનમાંથી ઠાર માર્યાનું કાર્ય ઓબામા શાસનનું શ્રેષ્ઠત્તમ પગલું કહી શકાય. આમ છતાં તેઓ પાકિસ્તાનને ગોઠણિયાભેર ઝૂકાવીને આતંકવાદી વિચારધારા દૂર કરી શક્યા નથી એ પણ એક હકીકત છે.
આખાબોલા ટ્રમ્પે સમય – સમય પર ભારતના વિવાદોમાં સાથ આપ્યો છે.
ટ્રમ્પ ભલે આખાબોલા હોય, પણ એમની નીતિ-રીતિ સ્પષ્ટ છે. સમય-સમય પર એમણે ભારતના વિવાદોમાં સાથ આપ્યો છે, પક્ષ લીધો છે. ચીન સાથેની આપણી અથડામણો વખતે પણ ટ્રમ્પે શબ્દો ચોર્યા વગર ભારતની પ્રશંસા કરી છે અને ચીનની આકરા શબ્દોમાં નિંદા કરી છે. કોરોના વાયરસને ‘ચાઇનીઝ પેદાશ’ કહીને ખુલ્લેઆમ ચીનને ઉઘાડું પાડનારા તેઓ એકમાત્ર નેતા છે, એ સ્વીકારવું રહ્યું. બીજી બાજુ, જૉ બાઇડન હસતું મોં રાખીને બંને બાજુ ઢોલકી બજાવવામાં સક્ષમ નેતા છે. એક સમયે એકબીજાને નાપસંદ એવા કમલા હારિસ અને જૉ બાઇડનની અત્યારની સમજૂતી એ વાતનો પુરાવો છે.
bhattparakh@yahoo.com
યુવા કોલમિસ્ટ પરખ ભટ્ટ (9726525772)
યુવા-લેખક પરખ ભટ્ટ, આજે ગુજરાતનાં ચાર નામાંકિત અખબાર (સાંજ સમાચાર, ફૂલછાબ, ગુજરાત ગાર્ડિયન, રાજકોટ મિરર) અને એક ઇન્ટરનેશનલ ગુજરાતી પારિવારિક મેગેઝીન (ફીલિંગ્સ) માં કુલ ૧૧ વિકલી કોલમ (૪૪ આર્ટિકલ્સ પ્રતિ માસ) લખી રહ્યા છે. એન્જીનિયર તરીકે કારકિર્દીની શરૂઆત કર્યા બાદ એમની સફર ફેશન મોડેલિંગ, થિયેટર, એક્ટિંગ અને ત્યારબાદ કટાર-લેખન જેવા ક્ષેત્રોમાં આગળ વધી.
ત્રીજી નવેમ્બરના રોજ અમેરિકામાં યોજાવા રહેલી ચૂંટણી પર આખા વિશ્વની નજર સ્થિર થયેલી છે. ઘણા વર્ષો બાદ એવી સ્થિતિ આવીને ઉભી રહી ગઈ છે, જ્યાં અમેરિકામાં નેતૃત્વ અંગે હજુ સુધી પૉલિટિકલ પંડિતો કોઈ ચોક્કસ ભવિષ્યવાણી નથી કરી રહ્યા. ટ્રમ્પને ચૂંટણીના બરાબર એક મહિના પહેલાં કોરોનાનું સંક્રમણ લાગુ પડ્યું હોવાથી આખું ચિત્ર પલટાઈ ગયું છે. ચૂંટણી અગાઉના છેલ્લા મહિનામાં ગોઠવાતી દિવસની બે-ત્રણ લેખે અંદાજિત ૮૦-૯૦ રેલીઓ અથવા આયોજનો પર હવે સંપૂર્ણપણે રોક લાગી ગઈ છે, એવામાં ટ્રમ્પની બીજી ટર્મનું ભાવિ શું હશે?
પાછલા ચાર વર્ષોની અંદર અમેરિકા અને ભારત એકબીજાની વધુ નજીક આવ્યા છે, એ હકીકત છે. ઓબામા શાસનના આઠ વર્ષો વાસ્તવમાં ડિપ્લોમેટિક યુનિયનના વર્ષો હતાં એમ કહીએ તો પણ ખોટું નથી. બરાક ઓબામા ભલે એચ-વન બી વિઝા માટે ભારતીયો પ્રત્યે કૂણું વલણ દાખવી ચૂક્યા હોય, પરંતુ ભારતનો પક્ષ લેવાની વાત આવે ત્યારે ખૂલીને કશું કહેતાં નહોતાં. પરંતુ ટ્રમ્પે ૨૦૧૬ની સાલમાં ચૂંટાતાની સાથે જ પાકિસ્તાન સામે લાલ આંખ કરીને તેને મળનારી આર્થિક સહાય પર રોક લગાવવાનું કામ કર્યુ હતું.
ત્રીસ દિવસથી પણ ઓછો સમય બાકી રહી ગયો છે, અમેરિકન ચૂંટણીને! અમેરિકન પ્રેસિડન્ટ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ અને એમના પત્ની મેલાનિયા ટ્રમ્પનો કોરોના રિપોર્ટ પોઝિટિવ આવતાં રાજકીય ધરતીકંપોની પરિસ્થિતિ ઉભી થઈ છે. સામાન્યતઃ પાછલા ઘણાં દાયકાઓથી દરેક અમેરિકન પ્રેસિડન્ટ બંને ટર્મની ચૂંટણી જીતીને જ પદ પરથી ઉતર્યો હોય એવું જોવા મળ્યું છે. એ પછી ઓબામા હોય કે પછી બુશ! અમેરિકામાં દર ચાર વર્ષે ચૂંટણી યોજાય છે. ૨૦૧૬ની સાલમાં યોજાયેલી ચૂંટણીએ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પને સત્તા પર લાવવાનું કામ કર્યુ, એ વખતે ઘણા ભારતીયો નારાજ થયા હતાં. સૌને હિલેરી ક્લિન્ટન સત્તા પર જોઈતાં હતાં. બરાક ઓબામા બાદ હિલેરી ક્લિન્ટનથી વધારે સારા અમેરિકન પ્રેસિડન્ટ ભારતીયોને જોવા નહીં મળે એવું સૌનું માનવું હતું.
અમેરિકન ચૂંટણીને ભારતીય પરિપ્રેક્ષ્યમાં મૂલવવી એટલા માટે જરૂરી છે કારણકે તેના લીધે ઘણા સમીકરણો એકીધડાકે બદલી જવાની સંભાવના હોય છે. દાખલા તરીકે અમેરિકાનું પાકિસ્તાન માટેનું વલણ! બરાક ઓબામાએ ઓસામા-બિન-લાદેનને પાકિસ્તાનમાંથી શોધીને ઠાર માર્યો એ વાત સાચી, પણ આટઆટલી આતંકવાદી પ્રવૃત્તિઓમાં સાથ આપતાં પાકિસ્તાનને મળતી આર્થિક સહાય બંધ નહોતી કરવામાં આવી. જ્યારે ટ્રમ્પે પ્રેસિડન્ટ બનતાંની સાથે જ કડક શબ્દોમાં પાકિસ્તાનની નિંદા કરી અને તેને મળનારી આર્થિક સહાય પર રોક લગાવી દેવામાં આવી.
અમેરિકાની બે મુખ્ય પાર્ટીઓ. ડેમોક્રેટ અને રિપબ્લિકન. ૨૦૦૮ની સાલથી વર્ષ ૨૦૧૬ સુધી અમેરિકાનું પ્રેસિડન્ટ પદ સંભાળનારા બરાક ઓબામા ડેમોક્રેટ પાર્ટીના ઉમેદવાર હતાં, જ્યારે ૨૦૧૬થી ૨૦૨૦ દરમિયાનના પ્રેસિડન્ટ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ મૂળ રિપબ્લિકનના! આ બંને પાર્ટીની પોતપોતાની અલાયદી વિચારધારાઓ છે. અદ્દલોદ્દલ કોંગ્રેસ અને ભાજપની માફક! શરૂઆતમાં રિપબ્લિકન પાર્ટી અને ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પને અણગમતી નજરોથી જોનાર ભારતીયો સમયની સાથે તેના ચાહક થઈ ગયા. એનું સૌથી મોટું કારણ હતું : અમેરિકાનો ભારતને સાથ! પાકિસ્તાનનો મુદ્દો હોય કે પછી ચીનનો, દરેક મામલે અમેરિકા ખભે ખભા મિલાવીને ભારત સાથે ઉભું રહ્યું. ‘નમસ્તે ટ્રમ્પ’ કાર્યક્રમ હોય કે પછી ‘હાઉડી મોદી’, દરેક જગ્યાએ ભારતનો દબદબો જોવા મળ્યો. ભારત અને અમેરિકા એકબીજાના કેટલા ગાઢ મિત્રો છે, એ વાત અમેરિકાએ પૂરવાર કરી. અલબત્ત, રાજકીય સ્વાર્થ તો બંને કાર્યક્રમોમાં હતો, પરંતુ વિશ્વના અન્ય દેશોને એટલી જાણ તો થઈ ગઈ કે સમય આવ્યે અમેરિકા ભારતનો જ સાથ આપશે.
ચીનના મુદ્દાને પણ ભૂલી શકાય એમ નથી. ડેમોક્રેટ પાર્ટી પોતાના ઉદારવાદ માટે જાણીતી છે. તેઓ હંમેશા ડિપ્લોમેટિક વર્તણૂંકમાં માને છે. કોઈ એક નેતા અથવા દેશનો સાથ આપીને તેઓ બીજા દેશ સાથે અળખામણા બનવાની નીતિમાં વિશ્વાસ ધરાવતાં નથી. બરાક ઓબામાએ પણ આ જ નીતિ અપનાવીને ચીન સાથેના વ્યવહારો અને મિત્રતા જાળવી રાખ્યા. એમણે જાણે એશિયા પર ચીનનું આધિપત્ય સ્વીકારી લીધું હતું. પશ્ચિમી દેશોની મહાસત્તા ગણાતાં હોવા છતાં અમેરિકાએ ચીનના ક્રૂર નિર્ણયો સામે ઘણી વખત મૌન સેવ્યું હોવાના દાખલા મૌજૂદ છે. બીજી બાજુ, ટ્રમ્પ એવા નથી. કોરોના વાયરસ આવ્યો એ પહેલાંથી તેઓ ચીનથી ખફા છે. ખુલ્લેઆમ તેઓ ચીનને ધમકી આપતાં રહે છે, દાબમાં રહેવા જણાવે છે. અને ટ્રમ્પ ફક્ત બોલ-બચ્ચન નથી. ચીન સાથેના વ્યવહારો કાપવામાં પણ તેઓ એક્કા સાબિત થયા છે. ભારતના પગલે ચાલીને ટિકટોક બેન કરવાની વાત હોય કે પછી અમેરિકન કંપનીઓને ભારત સ્થળાંતરિત કરવાની, દરેક મામલે એમણે સિમેન્ટની માફક નક્કર નિર્ણયો લીધા છે.
ભારતમાં આજે અમેરિકાની એપલ કંપનીએ ૪ લાખ સ્ક્વેર ફૂટની જગ્યા લીઝ પર લીધી હોય, તો એની પાછળ ટ્રમ્પની ચીન પ્રત્યેની નફરત જવાબદાર છે. એશિયામાં ચીનનો વિકલ્પ ભારત જ હોઈ શકે, એવું તેઓ ઘણા સમયથી કહેતાં આવ્યા છે. કાર્યક્રમો અને વક્તવ્યોમાં પણ તેમણે અમેરિકન કંપનીઓને ચીનમાંથી ઉચાળા ભરી ભારત આવવા માટે આમંત્રણો આપ્યા છે. શી જિનપિંગ એટલે જ ટ્રમ્પથી વધારે નારાજ છે. જિનપિંગ જાણે છે કે આજ વખતે અગર ફરી ટ્રમ્પ પ્રેસિડન્ટ બન્યા તો ચીન અને અમેરિકાના સંબંધો વચ્ચે એવડી મોટી ખાઈ સર્જાઈ જશે, જેને પૂરવી અસંભવ હશે.
જૉ બાઇડન અને કમલા હારિસ ચીન પ્રત્યેનું કૂણું વલણ દર્શાવી ચૂક્યા છે. તેઓ ચાહે છે કે ડેમોક્રેટ પાર્ટી સત્તા પર આવીને ચીન સાથેના સંબંધો સુધારે. અમેરિકા માટે ચીન સાથેનો વ્યાપાર મહત્વપૂર્ણ પૂરવાર થયો છે. ટ્રમ્પે જે રીતે ચીન સાથે ખુલ્લેઆમ દુશ્મની વહોરી લીધી છે, એ પ્રકારની વર્તણૂંક જૉ બાઇડન પાસેથી અપેક્ષિત નથી. તેઓ પોતાના અને અમેરિકાના સ્વાર્થ અનુસાર ચીન સાથે મિત્રતા જાળવશે. ભારતનો સાથ આપવાની વાત આવશે ત્યારે પણ તેઓ એક નિશ્ચિત મર્યાદામાં રહીને જ હદ્દ ઓળંગ્યા વગર ભારતને ટેકો આપશે, જેથી ચીનને ખોટું ન લાગે! આ પ્રકારનું ડિપ્લોમેટિક બિહેવિયર હવે ભારતને પોસાય એમ નથી. પોતાનું સ્થાન જમાવવા માટે ભારતને અમેરિકાનો સ્પષ્ટ અને ખુલ્લો સપોર્ટ મળવો અત્યંત જરૂરી છે.
નોટબંધી, જીએસટી બાદ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ભારતનું અર્થતંત્ર થોડું ડામાડોળ છે. એમાંય ખાસ કરીને લૉકડાઉન બાદથી તો પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ છે. આમ છતાં પાછલા ચાર વર્ષોની અંદર આપણો દેશ ભૌગોલિક દ્રષ્ટિકોણથી વિશ્વના નકશામાં પોતાનું મજબૂત સ્થાન દર્શાવવામાં સફળ પૂરવાર થયો છે. અમેરિકાનો પૂરો ટેકો મળવાને લીધે અન્ય દેશો હવે ભારત વિશે ઘસાતું બોલતાં પહેલાં સો વખત વિચાર કરે છે. નરેન્દ્ર મોદીએ સત્તા પર આવતાંવેંત જે રીતે અન્ય દેશોના વડાની મુલાકાત લઈને સંબંધો સુધારવાની શરૂઆત કરી, તેના લીધે વૈશ્વિક રીતે ભારત વધુ સમૃદ્ધ અને દ્રઢ બન્યું છે. ભાજપની જમણેરી વિચારધારાને વેગ આપવાનું કામ ટ્રમ્પ દ્વારા થયું છે, કારણકે રિપબ્લિકન પાર્ટી પણ અંતે તો જમણેરી વિચારધારાને અનુસરીને જ કામ કરી રહી છે. ડાબેરીઓને હાલ પોતાના સામ્રાજ્ય પર જોખમ દેખાઈ રહ્યું છે.
આથી જ તેઓ ડેમોક્રેટ પાર્ટીને ફરી સત્તા પર જોવા માંગે છે. ડેમોક્રેટ પાર્ટીના ઉદારમતવાદીપણાને લીધે ડાબેરીઓને ફરી ટેકો મળવાની સંભાવના છે. પરંતુ ઇતિહાસ ગવાહ છે, જ્યારે જ્યારે ડેમોક્રેટ પાર્ટી સત્તા પર આવી છે ત્યારે ત્યારે ભારત સાથે અનિશ્ચિત વર્તણૂંક થઈ હોવાનું ધ્યાનમાં છે. અમેરિકા કંઈ હંમેશાથી ભારતનું મિત્ર નહોતું. બરાક ઓબામા વખતે કેટલીય એવી પરિસ્થિતિનું નિર્માણ થયું હતું જેમાં અમેરિકા ભારતનો સાથ આપશે કે નહીં એ કહેવું મુશ્કેલ હતું! ટ્રમ્પના શાસન દરમિયાન આ પરેશાનીઓ આપણે જોઈ નથી, કારણકે એ પોતે જમણેરી વિચારધારાને પ્રોત્સાહન આપનારા નેતા છે એવું જોવા મળ્યું છે. ત્રીજી નવેમ્બરના રોજ ઘણું બધું દાવ પર લાગશે. ફક્ત અમેરિકા માટે જ નહીં, ભારત માટે પણ ટ્રમ્પનું ફરી સત્તા પર આવવું અત્યંત જરૂરી છે.
એશિયા પર ચીનના આધિપત્યને સ્વીકારીને ચાલનારી પાર્ટી – ડેમોક્રેટ
ડેમોક્રેટ પાર્ટી હંમેશાથી એશિયા પર ચીનના આધિપત્યને સ્વીકારીને ચાલનારી પાર્ટી છે. તેના ઉમેદવારો માટે ચીનની સરમુખત્યારશાહી ખતમ કરવી એ પ્રાથમિકતા નથી. ભારત સાથે ચીન અને પાકિસ્તાન કેવી વર્તણૂંક કરે છે, તેનાથી ડેમોક્રેટ પાર્ટીના લીડર્સને ઝાઝો ફર્ક નથી પડતો હોતો. ઓસામા-બિન-લાદેનને પાકિસ્તાનમાંથી ઠાર માર્યાનું કાર્ય ઓબામા શાસનનું શ્રેષ્ઠત્તમ પગલું કહી શકાય. આમ છતાં તેઓ પાકિસ્તાનને ગોઠણિયાભેર ઝૂકાવીને આતંકવાદી વિચારધારા દૂર કરી શક્યા નથી એ પણ એક હકીકત છે.
આખાબોલા ટ્રમ્પે સમય – સમય પર ભારતના વિવાદોમાં સાથ આપ્યો છે.
ટ્રમ્પ ભલે આખાબોલા હોય, પણ એમની નીતિ-રીતિ સ્પષ્ટ છે. સમય-સમય પર એમણે ભારતના વિવાદોમાં સાથ આપ્યો છે, પક્ષ લીધો છે. ચીન સાથેની આપણી અથડામણો વખતે પણ ટ્રમ્પે શબ્દો ચોર્યા વગર ભારતની પ્રશંસા કરી છે અને ચીનની આકરા શબ્દોમાં નિંદા કરી છે. કોરોના વાયરસને ‘ચાઇનીઝ પેદાશ’ કહીને ખુલ્લેઆમ ચીનને ઉઘાડું પાડનારા તેઓ એકમાત્ર નેતા છે, એ સ્વીકારવું રહ્યું. બીજી બાજુ, જૉ બાઇડન હસતું મોં રાખીને બંને બાજુ ઢોલકી બજાવવામાં સક્ષમ નેતા છે. એક સમયે એકબીજાને નાપસંદ એવા કમલા હારિસ અને જૉ બાઇડનની અત્યારની સમજૂતી એ વાતનો પુરાવો છે.
bhattparakh@yahoo.com
યુવા કોલમિસ્ટ પરખ ભટ્ટ (9726525772)
યુવા-લેખક પરખ ભટ્ટ, આજે ગુજરાતનાં ચાર નામાંકિત અખબાર (સાંજ સમાચાર, ફૂલછાબ, ગુજરાત ગાર્ડિયન, રાજકોટ મિરર) અને એક ઇન્ટરનેશનલ ગુજરાતી પારિવારિક મેગેઝીન (ફીલિંગ્સ) માં કુલ ૧૧ વિકલી કોલમ (૪૪ આર્ટિકલ્સ પ્રતિ માસ) લખી રહ્યા છે. એન્જીનિયર તરીકે કારકિર્દીની શરૂઆત કર્યા બાદ એમની સફર ફેશન મોડેલિંગ, થિયેટર, એક્ટિંગ અને ત્યારબાદ કટાર-લેખન જેવા ક્ષેત્રોમાં આગળ વધી.